حقوق بشر و اینترنت

حقوق بشر و اینترنت

     تأثیر حقوق بشر و اینترنت بر اغلب حوزه‌های روابط اجتماعی در سطح ملی و بین‌المللی بسیار عمیق، گسترده و پایدار می‌نماید. اولی مبیّن حقوق و آزادی‌هایی است که اصولاً بر کرامت انسانی افراد در هر جامعه‌ای اتکا داشته و دولت را به احترام و تضمین رعایت آن حقوق در مورد تمام اشخاص موجود در قلمرو و یا تحت صلاحیت آن ملزم نموده است، و دومی تکنیکی نوین جهت ارسال، تحصیل، پردازش و نشر اطلاعات با سرعتی شگفت‌انگیز و در گستره‌ای بی‌انتها را به ارمغان آورده است.

     حقوق بشر قالبی را تمهید ساخته است که در آن کارکردهای اینترنت به عنوان یک تکنولوژی نوین ارتباطی مجال بروز می‌یابد و بدین وسیله فضای مجازی را به فضای حقوقی متکی می‌سازد. اصل آزادی بیان و حق جریان آزاد اطلاعات بستر حقوقی فعالیت ارایه‌کنندگان و دریافت‌کنندگان اطلاعات از طریق اینترنت می‌باشد و دولت را اصولاً از مداخله و مانع‌تراشی در این حوزه منع می‌نماید.

     از سوی دیگر اینترنت کمک شایان توجهی را به نظام حقوق بشر می‌نماید. آموزش حقوق بشر که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد عنوان یک دهه (2005-1995) را به خود اختصاص داد و به نوعی حلقه ارتباط قرن بیستم و بیست‌ویکم قلمداد گردید با اتکا به اینترنت با سهولت، سرعت و فراگیری بیشتری عینیت می‌نماید. علاوه بر این اینترنت ابزاری مؤثر در پیشگیری از نقض و نیز مقابله با نقض حقوق بشر می‌باشد. اینترنت به عنوان یک رسانه جهانی نقضهای حقوق بشر را به سرعت به اطلاع دیگران می‌رساند و با دامن زدن به حساسیتهای بین‌المللی افکار عمومی جهانی را تهییج می‌کند. علاوه بر این اینترنت قربانیان نقض حقوق بشر را قادر می‌سازد که بدون نیاز به تحرک فیزیکی و یا نگرانی از کنترل‌ها و سانسورهای پستی، با استفاده از پست الکترونیکی به طرح شکایت در مراجع ذی‌صلاح بین‌المللی اقدام نمایند. و خلاصه اینترنت به ویژه با ابتکارات سازمانهای بین‌المللی دولتی و غیردولتی، مانع از آن شده که مرزهای سیاسی به موانع ایجاد همبستگی انسانی مبدل گردد.

     در منافعی که اینترنت برای جامعه بین‌المللی در قلمرو حقوق بشر به ارمغان آورده، بسیار می‌توان گفت و نوشت اما باید به خاطر داشت که مانند هر فناوری امکان سوءاستفاده از اینترنت و در نتیجه نقض حقوق بشر از طریق آن نیز وجود دارد. هرزه‌نگاری، قاچاق افراد انسانی، ترویج خشونت، تسهیل تروریسم و دیگر سوءاستفاده‌های از اینترنت نشان می‌دهد که تهدیدها و مخاطرات اینترنت برای نظام حقوق بشر کمتر از منافع و محاسن آن نیست. بنابراین اینترنت همانطور که می‌تواند در خدمت حقوق بشر مورد استفاده قرار گیرد دارای این قابلیت است که علیه حقوق بشر نیز بکار گرفته شود. این امر مدیریت ملی و بین‌المللی اینترنت را بسیار ضروری می‌سازد.

     به هر حال این حقیقت که قرن بیست‌ویکم قرن حقوق بشر و اینترنت نام گرفته گویای تعاملی است که میان این دو وجود دارد و مبیّن نقش و اهمیتی است که حقوق بشر و اینترنت در آغاز هزاره سوم میلادی در حیات اجتماعی جامعه بشری دارند. تعامل میان حقوق بشر و اینترنت نشان می‌دهد که ایده جامعه مدنی جهانی و شهروندی بین‌المللی می‌تواند امری صرفاًً تخیلی و آرمانی قلمداد نشود.

     کتاب "حقوق بشر و اینترنت" که با دیباچه‌‌ای کوتاه از خانم مری رابینسون کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد(2002-1997)، در سال 2000 منتشر شده مشتمل بر بیست و یک مقاله است که در سال 1998 در کنفرانس راجع به حقوق بشر و اینترنت به مناسبت پنجاهمین سالگرد اعلامیه جهانی حقوق بشر در مونترال کانادا ارائه شده و رابطه میان حقوق بشر و اینترنت را از زوایای مختلف مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده است. با وجود فنی بودن شماری از اصطلاحات مورد استفاده در کتاب و نیز غیرحقوقی بودن برخی مطالب، تلاش شده است تا با افزودن پاورقی‌های لازم در بعضی صفحات (که با ستاره (*) مشخص شده است) و نیز ارایه ترجمه‌ای سلیس و شیوا، درک محتوای آن توسط خواننده به سهولت امکان‌پذیر گردد. مطالعه این کتاب برای دانشجویان، اساتید، پژوهشگران، کارشناسان، سیاستگزاران و کلیه فعالان حقوق بشر بسیار مفید و سودمند می‌باشد.

دکتر سیدقاسم زمانی ـ مهناز بهراملو