نقش کمیته بین المللی صلیب سرخ در تدوین و اجرای حقوق مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی

نقش کمیته بین المللی صلیب سرخ در تدوین و اجرای حقوق مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی

انسانی کردن هر چه بیشتر پدیده­ی جنگ از دیرباز در روابط بین المللی وجود داشته و دارد. به رغم تلاشهای انجام‌شده در سطح بین‌المللی به منظور کاهش و ممنوعیت توسل به زور، همچنان شاهد مخاصمات مسلحانه بین‌المللی و غیر بین‌المللی در گستره جهان هستیم، به طوری که امروزه، مخاصمات مسلحانه غیر بین‌المللی بعد از موضوع تروریسم، یکی از بزرگ‌ترین بحرانهای جامعه بین‌المللی محسوب می شود. تعداد مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی نسبت به مخاصمات مسلحانه بین‌المللی خیلی بیشتر است و قربانیان آن غالبا افراد غیر نظامی هستند.

در شکل گیری اولیه و تدوین و توسعه تدریجی حقوق بین الملل بشردوستانه مربوط به مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی بازیگران متعددی اعم از دولتی و غیر دولتی مشارکت داشته اند، که در این میان، کمیته بین المللی صلیب سرخ نقش و جایگاه رفیعی را به خود اختصاص داده است. این کمیته یکی از قدیمی ترین و فعال ترین سازمان هایی است که در زمینه ی حقوق بین الملل بشردوستانه فعالیت می کند. این نهاد بدنبال نبرد سولفورینو بین فرانسه و اتریش در سال 1859 توسط هنری دونان و چند تن از یارانش (گستاو مویی­نیه، لویی آپیا، تئودور مونوار، گیوم- هنری دوفور) در سال 1863 تاسیس شد. به طور کلی از همان اوان شکل گیری کمیته بین المللی صلیب سرخ، کمک رسانی کمیته در مورد مخاصمات داخلی یکی از مسائل مهم تلقی گردید. کمیته بین المللی صلیب سرخ به کرات خدمات خود را در چارچوب مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی ارائه داده است که جنگ داخلی اسپانیا در سال 1872 اولین مورد از این موارد می باشد. کمیته مزبور به عنوان پاسدار حقوق بین الملل بشردوستانه بطور فعالانه و سیستماتیک در شکل گیری و اجرای این حقوق نقش داشته است. مطالعه ی شکل گیری حقوق بین الملل بشردوستانه مبین نقش کلیدی کمیته بین المللی صلیب سرخ در این رشته از حقوق بین الملل است. بررسی فعالیت های این نهاد در چارچوب کنفرانس های دیپلماتیک 1949 و 1974 تا 1977 شاهدی بر این ادعا است. علاوه بر نقش فعال نهاد مزبور در شکل گیری مقررات حقوق بین الملل بشردوستانه باید به حضور کمیته بین المللی صلیب سرخ در اجرای موثر این حقوق اشاره کرد.

در خصوص مبارزه علیه نقض مقررات بشردوستانه بین المللی در مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی و در راستای پایان دادن به فرهنگ بی کیفرمانی، کمیته مزبور در کنار سایر بازیگران جامعه بین المللی در شکل گیری دیوان کیفری بین المللی مشارکت فعالی داشته است. تلاش این کمیته در کارهای مقدماتی مربوط به تاسیس دیوان کیفری بین المللی همانند اقداماتش در کارهای مقدماتی کنفرانس های مربوط به شکل گیری کنوانسیون های چهارگانه ژنو 1949 و پروتکل های ضمیمه ی آن چشمگیر و قابل توجه بوده است. اما در کارهای مقدماتی کنفرانس رُم 1998، موضوعی که بیش از هر چیز در کانون اصلی توجه کمیته بین المللی صلیب سرخ قرار داشت، موضوع جرائم جنگی بود.

اخیراً نیز کمیته بین المللی صلیب سرخ بنا به درخواست کنفرانس بین المللی صلیب سرخ با همکاری کارشناسان حقوق بین الملل بشردوستانه، قواعد عرفی مربوط به مخاصمات مسلحانه بین المللی و غیر بین المللی را در مجموعه ای مفصل مورد شناسایی قرار داد که در نوع خود بی نظیر محسوب می شود.   

به طور کلی قواعد معاهده ای و عرفی نقش مهم و تعیین کننده ای در صورت بندی و تنظیم مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی بازی کرده و می کنند. نقصان قواعد معاهده ای مربوط به این مخاصمات سبب دو چندان شدن اهمیت قواعد عرفی است و به این جهت شناسایی قواعد عرفی برای کمیته بین المللی صلیب سرخ مهم و ارزشمند تلقی می شود. آنچه که بیش از هر چیز در شناسایی قواعد عرفی مورد نظر اهمیت دارد در واقع همان پر شدن نواقص حقوق معاهده ای و حمایت موثرتر از قربانیان مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی می باشد.